Lost in Translation

उपद्व्यापी खो खो सुरु झाल्यावर खूप मनापासुन वाटत होतं "राव मला खो नका देउ"... जरा लाट ओसरल्यावर मिळाला तरी चालेल. पण अगदीच लवकर मिळाल्यावर जामच टेन्शन आलं. त्यात सगळ्यांनी खो खोवर तुटुन पडुन उड्या मारलेल्या बघुन अजुनच लाज वाटायला लागली स्वतःच्या अज्ञानाची. मला मराठी कविताही जास्त माहित नाहीत.. मावसबोलीतल्या म्हणजे अशक्यच! हिंदी-इंग्रजी गाणी माहित्येत म्हणा तशी, पण अनुवाद, भाषांतर, रुपांतर.. स्वैर-अस्वैर काही जमणार नाही हे पहिल्यापासुन माहित्ये. जेव्हा श्रद्धाने खो दिला, तेव्हा मग मी "पख.. आता करायलाच पाहिजे काहीतरी" म्हणुन मावसबोलीतल्या कविता आठवायला लागले.

पहिलीच कविता आठवली, ती फक्त दिसत होती... धुक्याने भरलेल्या एका सकाळी, मणिपुरमधल्या, ब्रह्मदेशाच्या बॉर्डरजवळ असणा-या खारासोमच्या सन्डे हॉलमधे बसलेले असताना, तिथे चहा बनवणारी २ मुलं दिसत होती.. मी त्यांच्याशी गप्पा मारायला म्हणुन गेले. आम्ही इथल्या तिथल्या गप्पा मारत असताना, "भारतातुन" आलेले एक काका तिथे आले आणि टिपीकल प्रश्न विचारायला लागले. "तुम्हाला भारताबद्दल काय वाटतं?, "तुम्ही स्वातंत्र्यदिनाला काय करता?", "तुम्हाला राष्ट्रगीत येतं का?".. आईचा घो! त्या दोघांनी मान डोलावली.. आणि मणिपुरीमधे काहीतरी गुणगुणायला लागली.. काही शब्द कळले, पण नीट नाहीच.. काका त्या शब्दांवर समाधान मानत अजुन एक चहा घेउन तिथुन निघुन गेले. काका गेल्यावर ही दोघं मुलं हसायला लागली. कुछ तो बात है म्हणुन मी त्यांच्याकडे प्रश्नार्थक नजरेने पाहिलं.

त्यांनी गायलेलं वंदे मातरम होतं: ऐनौ वंदे मातरम

लालमिनै लैनागंपा लां, अफ्स्पा (AFSPA) ना पान्ब लैबाक
ओट-नैरिब लंदम, लौइलम-गी लंदम,
नुंग्तम्ब फुंगले-गायनु, शक्लु-घी-देने औजी ऐनौ वंदे मातरम

पुनचीन-बिरंगदं खौन्ग-खुत, सारंगी मन्नुंग्दा
अपुन्चीग-बिरंगदं शोर-से लेप फौब केच्डीदा (custody)
न-अंग-खी-गदरा ऐबु, जन गण मन अधिना.. भारत भाग्य विधाता


मला समजलेला, त्यांनी समजावलेला अर्थ:

सैनिकांची सत्ता असणारा देश,
AFSPAने गोंजारुन ठेवलेला देश,
पेटुन उठला तरी विझलेला देश,
तोंड दाबुन जगणारा हा माझा देश,
स्वातंत्र्य मिळालं म्हणे ह्या देशाला...
सांगा खरंच मी,
वंदे मातरम गायचं कशाला?

हात पाय बांधा माझे,
टाका मला तुरुंगात..
मारा मला, झोडा मला
कस्टडीत फोडा मला..
सांगा मला, स्वातंत्र्य मिळालं आहे आता...
गायचं का मग मी?
जन गण मन भारत भाग्यविधाता?


ह्या मावसभाषेत, मणिपुरीत.. निसर्गाच्या, प्रेमाच्या, राधा-कृष्णाच्या, जिझसच्या कविता आहेत, एकही शब्द कळत नसताना त्यांची गाणीही गोड वाटतात ऐकायला.. पण हेच गाणं घेतलं कारण तिथे नक्की काय चाल्लय हे कळायला हवं आपल्याही भाषेत म्हणुन.

नोट्स: AFSPA: The Armed Forces Special Powers Act of 1958. ह्याच्या कायद्या अंतर्गत सगळ्या सिक्युरिटी फोर्सेस ना काहीही प्रतिबंध न लावता पॉवर दिल्या जातात त्या भागात हवी ती ऑपरेशन्स घडवुन आणण्यासाठी. हा कायदा लागु असताना नॉन कमिशन्ड ऑफिसरलाही "shoot to kill" अधिकार मिळतो.

______________________________________________


मी अजुन एका भाषांतराला, डायरेक्ट ओमर खय्यामच्या एका रचनेच्या.. सुरुवात केली होती.. पण मग Translation करता करता मी त्या गाण्यात वाजणा-या रुबाबमधे हरवुन गेले... मी जे काही किडे केले ते नाही टाकणारे इथे...ह्या खो-खो मुळे न लिहीते जागे झाले हे एक बरंच झालं आणि मला "श्या कित्ती काय ऐकायचं राहिलाय आयुष्यात" हे पुन्हा एकदा जाणवलं हे त्याहुन बरं झालं...

माझा खो शाल्मली आणि पुनमला..