शाळा आणि करिष्मा (१)

अलिबागला जाताना मधेच खिंडीत उतरुन साधारण एक किमी चालत गेलं की टमटम (6 सीटर) स्टॅन्ड आहे.. तिथे अर्धा एक तास थांबलं दुपारच्या वेळेला की मग माणसं गोळा होतात एक टमटम भरण्यासाठी..पुण्यासारखं एका टमटममध्ये १०-१२ माणसं नाही भरत इथे.. ६-७ जमली की निघतात. वळणावळणांचा रस्ता.. पण सुंदर वगैरे नाही..रुक्ष ब-यापैकी! माझ्या डोक्यात अनेकदा रेडिओ वाजत असतो. ह्या प्रवासात स्वदेसचं थीम म्युझिक आहे ना, ते ऐकत होते. भारी वाटत होतं. मी काही खास करायला चालले नव्हते पण अचानक मोहन भार्गव सारखं भन्नाट वाटलं. गावाच्या नावाची पाटी दिसल्यावर मी उतरले . टमटमवाल्याने लांब एके ठिकाणी बोट दाखवत "तिथे बघा शाळा" म्हणुन शाळा दाखवली आणि तिथे जायचा शॉर्टकट सांगितला. दगड-धोंडे आणि रानातला रस्ता.. मज्जा वाटली अजुनच मला!

शाळा समोर दिसत होती.. बैठी, टुमदार, कौलारु! बाहेर सायकली लावुन ठेवलेल्या १०-१२... चुन्याने रंगवलेल्या विटांचं एक तकलादू कुंपण, आत शोभेची झाडं.. सकाळीच शिंपण केलं असावं बहुतेक शाळेसमोरच्या मैदानावर..अजुनही हलकासा मातीचा वास येत होता. शाळेसमोरचं मोट्ठं आंब्याचं झाड मोहोरलेलं आणि त्याच्या पारावर ३ पिंपं ठेवलेली पाण्याची. एक लहान मुलगी तिथे पाणी पित होती..भांड्याला तोंड लावुन आणि ते भांडं न विसळता तसचं उपडं ठेवुन बाहीला तोंड पुसत पळुन गेली आत!

७ खोल्यांची शाळा.. पिवळ्या कार्डबोर्डवर लाल मार्करने "संगणक कक्ष" लिहीलेली खोली सर्वात डावीकडे. आत जुनी २ कपाटं आणि ३ नवीन कॉम्प्युटर! त्याच्या बाजुला निळ्या कार्डबोर्डवर "प्रयोगशाळा" लिहीलेला एक वर्ग.. हेच स्टाफरुम पण! २ शिक्षक आत पेपर वाचत बसलेले होते. एक सर फळ्यावर "आजचा प्रयोग..साहित्य, निरीक्षण" वगैरे लिहीत होते. कोणाचं माझ्याकडे लक्षचं गेलं नाही. बाहेर भिंतीवर रवींद्रनाथांची कविता चिकटवलेली. त्याच्याबाजुचा फळयावर "आजचा सुविचार" लिहीलेला कोरा फळा. एका वर्गाचं दार होतं मग.. आतमधली सगळी पोरं-टोरं मला बघत होती.. "हे कोण आलं आहे?" नजरा. एक मुलगी माझ्याकडे बघत असताना मी तिच्याकडे बघुन हसले तर असली मस्त लाजली ती.. इयत्ता कुठली ते लिहीलेलंच नव्हतं..कदाचित ७-८वी असेल. एक बाई वह्या तपासत होती.. "नवीन शब्द ऐका रे ह्याने बनवलेला.. आ-र-कु-ती.." मग मुलगा ओशाळुन बाईंकडे बघायला लागला.. बाई त्यांच्या अंगावर खेकसत म्हणाल्या. "आकृती लिहीत येत नाही हो अजुन साहेबांना". मी पटकन पुढे गेले.. शाळेचे "दैदिप्यमान यश" नावाचा फळा.. श्लोक पाठांतर स्पर्धेत शाळेची ८ मुलं निवडली गेली होती. त्यावर दहावीत शाळेतुन पहिल्या आलेल्या मुलांची यादी.. ६० ते ७५% मधली मुलं. गेल्यावर्षी ७९% मिळाले होते एका मुलीला.. तीच आत्तापर्यन्तची सर्वात जास्त टक्के मिळवलेली मुलगी होती.

पुढे एक एक वर्ग बघत मुख्याध्यापकांच्या खोलीत येउन बसले त्यांची वाट पाहत. तिथल्या शिपायाने लगेच टेबल फॅन माझ्या दिशेला फिरवला आणि लावला..खटार-खटर आवाज येत होता त्यातुन. एक बाई ओरडत होत्या. एका वर्गात कोणी शिक्षक नाही म्हणुन वर्ग उठलेला. बाजुच्या वर्गात एक शिक्षक कसल्यातरी सुचना देत होते. बाहेर एका झाडावरचा कावळा ओरडत होता. समोर प्लॅस्टिक कव्हर घातलेली सरस्वती, वह्यांचे ८-१० गठ्ठे, २००९ डिसेंबर- कालनिर्णय, तांब्या-भांडं.. मी तांब्यातुन पाणी घेतलं भांड्यात पण मग बाहेरची मुलगी आठवली.. तांब्यातुनच वरुन पाणी प्यायलं. घड्याळात ३ वाजलेले दिसले भिंतीवरच्या..

बसल्या जागेवरुन मला व्हरांडा दिसत होता. बाहेर कागदाचे बोळे पडलेले होते मधेच, पेन्सिलचे तुकडे आणि टरफलं, मधेच एखादी चॉकलेटची चांदी.. तितक्यात तो शिपाई परत आला घाईघाईने आणि घंटा वाजवली. शाळा सुटली! मुलं बाहेर आली वर्गातुन.. कोणी हसत-खिदळत..कोणी शांतपणे.. काही मुली पळाल्याच..काही मुलं इथे-तिथे बघत उभी राहिली. माझ्याकडे बघत मग आपांपसात काहीतरी बोलली.. आम्हीपण असंच करायचो, शाळेत कोणी नवीन दिसलं की त्या माणसाकडे बघत त्यावर कमेन्टस मारत बसायचो. कमेन्टच्या ह्या टोकाला उभं राहुन कसं वाटतं ते आत्ता कळत होतं मला.

तितक्यात सर आले. सगळी मुलं पळाली. सर मला पाहुन अगदी आनंद झाल्यासारखे हसले. "काय कसं करायचं?", "कधी येत्येस वर्ग घ्यायला?" .. मी सरांना विचारलं "उद्यापासुन येऊ?" सरांनी मान डोलावली.
मी तिथुन बाहेर पडताना मुलींकडे एकदा पाहिलं समोरच्या .. आमच्या चव्हाण बाई बघायच्या आमच्याकडे वर्गात शिरण्याआधी तसं.. "अब मुझसे बचके कहा जाओगे?" सारखं. पुण्याला एका शाळेत जात असले आधी शिकवायला तरी on my own असं पहिल्यांदा शिकवणार.. तेही इथे मला ह्या पोरी "बाई" किंवा "मॅडम" म्हणणार.. मी जरी २च दिवस येणार असले तरी फुलटू त्यांना गृहपाठ देणार असं मी ठरवलं होतं... एक्दम बाई टाईप वागणार.. मारणार किंवा ओरडणार नाही कदाचित पण धाक-दरारा वगैरे असा विचार करत होते मी.

परत रस्त्यापर्यन्त चालत आले आणि टमटमची वाट बघत उभी राहिले. अर्धा-एक तास लागणार ह्या तयारीनेच उभी होते. माझ्या शेजारी एक मुलगी उभी राहिली मागुन येउन.. माझ्या इतकीच उंची, वर बांधलेल्या २ घट्ट वेण्या पण कपाळावर एका बाजुने फ्लिक्स.. व्यवस्थित युनिफॉर्म, पायात स्लिपर्स.. माझ्याकडे बघुन ती हसली. मी पण हसले.. " तुम्ही शिकवायला येणार आम्हाला?" अचानक तिचा प्रश्न आला.. "कितवीत आहेस तू? मी ६वी-७वीचे तास घेणार २ दिवस." मग ती अजुन हसली.. "म्हणजे आमच्यावरच". मग ती लगेच म्हणाली.. " माझं नाव करिष्मा आहे. ७वीत आहे मी.." मी शिकवायला येणारे म्हणुन इतक्या आनंदाने आणि उत्साहाने कोणी माझ्याशी बोलेल असं वाटलं नव्हतं मला..

"तू पण टमटमसाठी थांबली आहेस?" मी विचारलं तिला. "नाही मैत्रिणीसाठी" तिनी गोंधळुन उत्तर दिलं. मागे २ मुली उभ्या होत्या गप्पा मारत. "तुम्ही टीव्ही-फिल्म्ससाठी काम करता ना? सर म्हणाले आम्हाला.. मला पण काम करायचं आहे एकदा असं" मी मनातल्या मनात सरांना नमस्कार केला, त्यांनी सॉलिडच काहीतरी सांगितलेलं दिसतं आहे.. मला ह्या पोरीला काय म्हणावं कळेना.. "अरे वा.. कर की" सारखं एक पाचकळ उत्तर मी टाकलं. ती अजुनही माझ्याकडे एकटक बघत होती मी पुढे काय सांगत्ये ऐकण्यासाठी थांबुन..मी मागे वळुन पाहिलं तर त्या दोन मुली गायब.. मी तिला म्हणाले "मैत्रिण गेली की गं तुझी". तिने मागे न वळता "हा.. जाऊ दे.. तुमच्याशीच बोलायला आले" असं प्रामाणिक उत्तर दिलं मग! "मला काजोल आवडते" ती म्हणाली.. मी हसले .."अरे वा.. मला पण!"

तितक्यात एक टमटम आला जो मी घालवु शकत नव्हते. मी तिला म्हणाले.. "उद्या भेटु गं आपण.. तेव्हा बोलु" ती हिरमुसली. "मॅडम.. करिष्मा नाव लक्षात ठेवा हं.. उद्या ओळखाल ना ? मी लगेच पुढे येईन तुम्ही आल्यावर..उंचीमुळे मागे बसावं लागतं." ती बोलत होती मी टमटममधे चढल्यावरही.. मी हात हलवुन तिला अच्छा वगैरे केलं. पुढे खिंडीत पोचेपर्यन्त डोक्यातल्या रेडिओवर "मेरे ख्वाबोंमें जो आए.." वाजत राहिलं!